Urząd Gminy w Nadarzynie

"Z salonów na front - Polki w obronie wolności"

Polki, które wolność ukochały nad życie Grażyna Lipińska, Irena Tomalak, Wanda Gertz

„Pierwsze poszły za nami kobiety. Odczuły silnie piękno życia, odczuły tę przekorę legionową, która szła wbrew całemu światu” - wspominał Józef Piłsudski (Pisma zbiorowe, 1937)”.

Henryka Pustowójtówna Maria Piotrowiczowa, Julia Piwońska, Maria Vetulani de Nisau

Maria Piotrowiczowa urodziła się 30 sierpnia 1839 w Kuźnicy Kiedrzyńskiej. Maria wraz z mężem przyłączyli się do oddziału prowadzonego przez miejscowego lekarza Józefa Dworzaczka. Liczył on ok. 300 osób, w tym 200 kosynierów. (…) 24 lutego oddział stacjonował na polu w okolicach niewielkiej miejscowości Dobra (dokładne miejsce dziś oznacza kamień pamiątkowy na drodze w okolicy miejscowości Sosnowiec – Pieńki). Rosjanie zaskoczyli powstańców obozujących na skraju lasu. Doktor Dworzaczek zaniedbał wystawienie wart i wysłania zwiadów. Oddział został okrążony i zmuszony do przyjęcia bitwy obronnej. Od początku miała charakter niekorzystny dla strony polskiej. Powstańcy odparli dwa ataki kozaków, przy trzecim bronili się już chaotycznie. Części powstańców udało się wymknąć z okrążenia. Maria walczyła do ostatniej chwili, nie rato-wała życia, nie szukała ocalenia w ucieczce z pola bitwy. Odrzuciła propozycję rosyjskich oficerów poddania się, uznała bowiem, że taka postawa nie licuje z godnością i honorem Polaka. Wraz z grupą młodzieży broniła mężnie podarowanego przez łódzkie kobiety oddziałowego sztandaru. Okrążona przez kozaków jednego zabiła, drugiego raniła, pod trzecim zabiła konia. Broniła się rewolwerem i kosą. Zginęła porąbana przez kozaków, którzy później pastwili się nad jej martwym ciałem. Ubranie Marii, całe w strzępach i we krwi, rodzina przechowywała jako cenną relikwię. Tragedię potęguje fakt, że Maria była w ciąży, później okazało się, że miała urodzić bliźniaczki.

Więcej o bohaterskich postawach Polek w załącznikach - cała wystawa dostępna na placu Poniatowskiego w Nadarzynie.